Kanał biegnnący wdłuż ul. Zawodzie (Walddorfer Vorflut) na Gdańskiej Olszynce odprowadzał od czasu likwidacji wschodnich bastionów (przełom wieków) jak i teraz nadmiar wody do Opływu Motławy. Na końcu kanału znajdowała się śluza (Schewen Schleuse). Temat ten podjął i przedstawił na Forum Dawny Gdańsk pan Krzysztof Wasilewski. Za zgodą autora porzedstawiam cały tekst z fragmentami map oraz zdjęcia. Całość uzupełnia pięc moich zdjęć tego obiektu, które zrobiłem przed kilku laty.

Schewen Schleuse

Z terytorium Żuław Gdańskich wody były odprowadzane do Wisły dwoma głównymi ciekami: Czarną Łachą (Schwarze Lake) i Motławą. Pomiędzy nimi, z niewielkiego terytorium wody odprowadzał niewielki, sztuczny kanał nazywany Walddorfer Vorflut (na mapie z 1822 opisany - Abzug Laake). Wszystkie one były zabezpieczone samoczynnymi wrotami przeciwpowodziowymi przed możliwością wpłynięcia do nich wysokich wód wiślanych. W śluzę komunikacyjną zapatrzone była tylko Grodza Kamienna na Motławie. Walddorfer Vorflut był zakończony wrotami nazywanymi Schewen (Schoeven) Schleuse.




Przedstawienie tej budowli na mapie z 1822 sugeruje, że mógł to być mostek z dwoma parami wrót ustawionych przeciwstawnie. Te północne - przeciwpowodziowe i południowe uniemożliwiające nadmierny odpływ wody z kanału przy niskich stanach wody w Wiśle. Mostek ten pełnił bardzo wazną funkcję. Umożliwiał przejście (przewiezienie towarów) z Gęsiej Karczmy nad Wisłą, na zachodnią stronę Gdańska, bez konieczności pokonywania celnych rogatek miasta. W narożniku mapy "Terytorium Gdańskiego" z 1790 r. narysowano szczegółowy planik tego obejścia. Z tego jak narysowano Schewen Schleuse, wydaje mi się, że w okresie rysowania planu Buhsego obiekt był w remoncie (przebudowie). Zamiast wrót narysowano po dwie grodzie, przed i za nim.



O tym, że tam była "Schleuse'a" wiedziałem od dawna, ale myślałem, że żadnego śladu po niej nie ma. A tu niespodzianka! Nie wiem z jakiego okresu mogą być to pozostałości, ale zachowane są stosunkowo dobrze. Około 10 metrowej długości, dwie ściany stalowo-betonowo-ceglanej konstrukcji. Po środku para podwójnych, stalowych elementów osadzenia wrót. To w tych ćwierć okrągłych łożach musiały się obracać wrota. Po odkopaniu, na ścianie ukazał się zastrzał wzmacniający stabilność góry łoża wrót. Na jednej ścianie zachował się uchwyt do którego mocowano łańcuch przytrzymujący skrzydło wrót w pozycji otwartej. Obecnie zamiast wrót pomiędzy ścianami "Schleuse'y" jest zapora ziemna, obłożona płytkami betonowymi, ale pod spodem jest przepust dla wody bo kanał ciągle odprowadza wodę ze stacji pomp na jego końcu.


W dniu 12 sierpnia 2021 r. Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków postanowił wszcząć postępowanie mające na celu wpisanie śluzy Schewen Schleuse w miejscowości Gdańsk do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego. Wniosek w tej sprawie złożyła Fundacja dla Gdańska i Pomorza. W dniu 6.06.2022, czyli po trwającym prawie 10 miesięcy postępowaniu, Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków nie uznał jej za zabytek. Śluze Schewen Schleuse zdemontowano.



Zdjęcia pochodzą z Forum Dawny Gdańsk.

Miro