Walddorf-Olszynka-Wiatraki

Przez setki lat poldery Olszynki były odwadniane za pomocą wiatraków. Te drewniane konstrukcje niezbyt trwałe ciagle naprawiane lub zastępowane nowymi, często usytuowanymi w miejscu dogodniejszym wpisały sie trwale w równinny a zarasem depresyjny krajobraz Żuław Gdańskich. Pierwsza wzmianka dotycząca wiatraków na Olszynce pochodzi z informacji o zleceniu, które otrzymał holenderski inżynier Adam Wybe od władz Gdańska. Pod jego nadzorem wybudowany został w 1616 roku wiatrak holenderski odwadniajacy, który pracował na Olszynce do 1642 roku.
Kiedy i gdzie na Olszynce funkcjonowały wiatraki można prześledzić na starych mapach.



Na planie Fridricha Berdta z 1599 na Małej Olszynce nad Motławą zaznaczony jest wiatrak. Mapa z 1720 roku pokazuje wiatrak odwadniający u wylatu ul.Miedza (Am Mühlgraben), drugi jest uwidoczniony przy ul. Zawodzie (Obere Trift). Na mapie z 1807 roku zaznaczone są dwa wiatraki przy ul.Zawodzie i jeden na prawym brzegu Motławy na Małej Olszynce. Mapa z 1811 roku ma zaznacznych pięć wiatraków: na Małej Olszynce nad Motawą, trzy przy ul. Zawodzie oraz nad Motławą na przedłużeniu ul.Modrej. Mapa z 1840 roku określa położenie dwóch wiatraków przy ul. Zawodzie i jednego na Małej Olszynce. Na mapie 1901 roku pokazane są trzy wiatraki przy ul. Zawodzie. W tym przypadku nie ma już wiatraka na Małej Olszynce. Przy ul. Łanowej widzimy wiatrak na fragmencie mapy z 1905 i 1910 roku.

Tak mogły prezentować się wiatraki na Olszynce-Walddorf

W połowie ubiegłego stulecia sytuacja zaczęła się powoli zmieniać, zaczęto scalać poldery, co wymagało zastąpienia wiatraków bardziej wydajnymi i niezawodnymi pompami parowymi. Pierwsza żuławska pompownia parowa powstała w 1840 roku w Piotrowie. Na Walddorf-Olszynce technika również wyparła tradycyjne, romantyczne, stare wiatraki. Zbudowano trzy stacje pomp przy ul.Zawodzie co pokazuje mapa z 1910 roku. Potwierdza ten stan mapa z 1916 roku. Na mapie z 1943 i 1944 zaznaczone są dwie stacje pomp, przy ul. Zawodzie i na Małej Olszynce nad Motławą.

Ich niewątpliwą zaletą była niezależność do pogody, oraz duża wydajność pozwalająca odwadniać większy teren. Kilkadziesiąt lat później pompy elektryczne całkowicie wyparły romantyczne wiatraki i mniej wydajne pompy parowe. Stacje pomp parowych mieściły się w drewnianych szopach, później w murowanch budynkach pompowni, przy których wznoszono też budynki mieszkalne dla pracowników.

Przykładowa stacja przepompowni parowej w Cedrach Wielkich


Tłumaczenie powyższego tekstu.
Groß und Klein Walddorf (spółdzielnia. W roku 1663 występuje wzmianka o wiatraku pompowni wiatrowej w Dużej i Małej Olszynce (Gdańskie Archiwum VIII 45). W roku 1865 zbudowano w miejscu jednej pompowni wiatrowej pompownię parową z maszyną parową, zlokalizowanej na Małej Olszynce nad Motławą na dworze, który wcześniej należał do gdańskiego burmistrza Schumanna. Pompownia ta składała się z wysokociśnieniowej maszyny parowej o mocy 20 koni i z kotła rurowego. Jako podnośnik wody służył drewniany ślimak o długości 7,8 m 1,4 m średnicy. Do czasu, kiedy w 1903 roku Fleischerwiesen zdemontowały swoją pompownię wiatrową z kołem łopatkowym na Motławą i podłączyły swoje odwodnienie pod Olszynkę, pompownia wiatrowa z kołem łopatkowym, znajdującym się na końcu Walddorfer Vorflut (kanał biegnący równolegle do ul. Zawodzie) jest napędzana przez lokomobile. To, że istniała kolejna pompownia przy Walddorfer Vorflut przy teraźniejszym skrzyżowaniu z koleją na Holm, jest możliwe, natomiast nie udało się tego udowodnić z pomocą dokumentów czy materiałów archiwalnych.

Przepompownie pracujące obecnie na Olszynce.






Miro